20 Ocak 2025
Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru, kamu gücünün işlem, eylem ya da ihmali sonucu temel hak ve özgürlükleri ihlal edilen bireylerin, tüm iç hukuk yollarını tükettikten sonra başvurabilecekleri istisnai ve ikincil nitelikte bir hukuki başvuru yoludur.
1. Bireysel Başvuruya Konu Olabilecek Haklar
Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapabilmek için ihlal edildiği iddia edilen hakkın hem Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda hem de Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nde (AİHS) veya ek protokollerinde güvence altına alınmış olması gerekir. Örneğin; yaşam hakkı, mülkiyet hakkı, işkence yasağı, kişi hürriyeti ve güvenliği, adil yargılanma hakkı, özel hayatın ve aile hayatının korunması, düşünce ve ifade özgürlüğü gibi temel hak ve özgürlükler bu kapsamda yer almaktadır.
2. Bireysel Başvurunun Konusu Olamayacak İşlemler
Anayasa Mahkemesinin kararları, yasama işlemleri, düzenleyici idari işlemler ve Anayasa'nın yargı denetimi dışında tuttuğu işlemler bireysel başvurunun konusu değildir.
3. İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi Şartı
Bireysel başvuru yapılabilmesi için öncelikle idari ve yargısal başvuru yollarının tümünün tüketilmiş olması şarttır. Bireysel başvuru yolu, istinaf veya temyizin devamı olmayıp bağımsız bir hak arama mekanizmasıdır. Anayasa Mahkemesinin kararından sonra Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine (AİHM) 6 ay içerisinde başvuru imkânı bulunmaktadır.
4. Başvuru Süresi
Bireysel başvuru, iç hukuk yollarının tüketildiği veya başvuru yolu yoksa ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren 30 gün içinde yapılmalıdır. Haklı bir mazeret nedeniyle bu süre geçirilmiş ise, mazeretin kalktığı tarihten itibaren 15 gün içinde gerekli belgelerle birlikte başvuru yapılabilir.
Başvuruda eksiklik olması halinde Anayasa Mahkemesi, eksikliğin giderilmesi için başvurucuya 15 günü geçmemek üzere süre verir.
5. Bireysel Başvuruyu Kimler Yapabilir?
Bireysel başvuruyu yalnızca güncel ve kişisel hakkı doğrudan etkilenen bireyler yapabilir. Kamu tüzel kişileri başvuru yapamazken, özel hukuk tüzel kişileri kendi haklarının ihlali sebebiyle başvuruda bulunabilir. Ayrıca bireysel başvuru hakkı Türk vatandaşlarıyla sınırlı olmayıp, ilgili haklardan yararlanan herkes başvuru hakkına sahiptir.
6. Başvuru Formu ve Ekleri
Başvurular Anayasa Mahkemesi tarafından belirlenen başvuru formuyla yapılmalıdır. Formda ihlal edilen hak, ihlal gerekçesi, başvuru yollarının tüketildiği tarihler, varsa zararlar ve deliller belirtilmelidir. Başvuruya, ilgili işlem veya kararların onaylı suretleri, deliller ve harcın ödendiğine dair belge eklenir. Belgelerin asılları değil, onaylı örnekleri gönderilmelidir. Başvurucu avukat ile temsil ediliyorsa vekâletnamenin de eklenmesi gerekir.
7. Başvuru Usulü ve Harç
Bireysel başvurular doğrudan Anayasa Mahkemesine, mahkemeler veya yurtdışı temsilcilikleri aracılığıyla yapılabilir. Posta yoluyla yapılan başvurular kabul edilmez. Başvurular harca tabidir ve harç miktarı yıllık olarak belirlenir.
8. Bireysel Başvurunun Getiriliş Amacı
Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yolu, 2010 yılında yapılan anayasal düzenleme ile hukuk sistemimize kazandırılmıştır. Bu düzenleme ile bireylerin temel haklarının korunması güçlendirilmiş, iç hukukta daha etkin ve demokratik bir hak arama mekanizması oluşturulmuştur. Bireylerin doğrudan AİHM'e gitmeleri sonucu ortaya çıkan ağır tazminat ödemeleri azaltılarak ülkemizin uluslararası itibarına katkı sağlanmıştır.
9. Bireysel Başvuru İstatistikleri
Anayasa Mahkemesi tarafından açıklanan verilere göre, Türkiye'de en fazla ihlal kararı adil yargılanma hakkına ilişkindir. Başvuruların çoğu şekil ve iç hukuk yollarının tüketilmemesi nedeniyle reddedilmektedir. Bu da başvuruların profesyonel destek alınarak yapılmasının önemini göstermektedir.
10. Sonuç ve YG Partners Olarak Hizmetimiz
Bireysel başvuru hakkının tanınması hem bireylerin temel haklarını koruyan hem de devletimizin uluslararası saygınlığını artıran önemli bir adımdır. YG Partners olarak, temel hak ve özgürlükleri ihlal edilen müvekkillerimizin haklarını korumak amacıyla hem Anayasa Mahkemesine hem de Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılacak bireysel başvurularda uzman avukatlarımızla profesyonel destek sağlamaktayız.
